Na današnji dan » Diskusije
Na danasnji dan - Mart
-
1498. Na putu ka Indiji, portugalski moreplovac Vasko da Gama iskrcao se, kao prvi Evropljanin, na obale današnje afričke države Mozambik.
1562. Katolici u Francuskoj masakrirali preko 1.000 protestanata tokom njihove molitve u Vasiju. To je bio početak dugotrajnih borbi i ratova pod imenom "hugenotski ratovi", koji su, uz prekide, 36 godina potresali Francusku.
1767. Španski kralj Karlos III proterao iz zemlje rimokatolički jezuitski red.
1809. Švedska, kao prva zemlja u svetu, uspostavila instituciju ombudsmana, osobe koje vrši nadzor rada organa uprave i javnih službi, a postavlja je Parlament. Prvi ombudsman bio Lars Avgust Manerhajm.
1811. Egipatski vladar Mohamed Ali izvršio pokolj mamelučkih vođa i time dokrajčio vlast mameluka u Egiptu. Mameluci, potomci ratnih zarobljenika koje su persijski i egipatski vladari uzimali u redove svoje vojske, pretežno telesnu gardu, zavladali Egiptom 1250, kada su oborili dinastiju Ajbeka.
1815. Napoleon Bonaparta vratio se u Francusku sa ostrva Elba, gde je bio prognan po abdikacije u aprilu 1814. Ušavši trijumfalno u Pariz, preuzeo vlast, čime je počelo razdoblje "100 dana", okončano vojnim porazom kod Vaterloa. Posle druge abdikacije, 22. juna, predao se Englezima koji su ga internirali na ostrvo Sveta Jelena, gde je umro 5. maja 1821.
1872. U planinskom području Jelouston u SAD osnovan prvi nacionalni park u svetu.
1878. Završen drugi srpsko-turski rat koji je Srbiji doneo teritorijalno proširenje za četiri okruga i međunarodno priznanje na Berlinskom kongresu, u junu iste godine.
1891. Rođen Stanislav Vinaver, jedan od najznačajnijih protagonista moderne srpske književnosti posle Prvog svetskog rata. Autor Manifesta ekspresionizma i pokretač mnogih zajedničkih poduhvata mladih pisaca. Bio i novinar, feljtonist, polemičar i prevodilac. Najpopularnijim njegovim delom smatra se "Pantologija novije srpske pelengirike" u kojoj je parodirao "Antologiju novije srpske lirike" Bogdana Popovića.
1896. Bosonogi ratnici abisinskog cara Menelika II potukli italijanske trupe kod Adue, posle čega je Italija morala da prizna nezavisnost Abisinije, danas Etiopije.
1919. U Beogradu se sastao prvi jugoslovenski parlament, Privremeno narodno predstavništvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, u kojem je bilo 296 poslanika, postavljenih ukazom Vlade. Poslanici mahom bili iz ranijih parlamenata jugoslovenskih zemalja, izabrani pre Prvog svetskog rata.
1932. Kidnapovan 20-mesečni sin američkog pilota Čarlsa Lindberga, prvog pilota koji je preleteo Atlantik, 1927. Beba nađena mrtva u maju, a taj događaj podstakao donošenje tzv. Lindbergovog zakona, kojim je na području SAD za otmicu predviđena smrtna kazna.
1941. Bugarska u Drugom svetskom ratu pristupila Trojnom paktu i dopustila nemačkim trupama da uđu u zemlju.
1943. Britansko ratno vazduhoplovstvo u Drugom svetskom ratu počelo sistematsko bombardovanje evropskih železničkih sistema na teritorijama pod kontrolom nacističke Nemačke.
1954. SAD na pacifičkom ostrvu Bikini izvele prvu probu hidrogenske bombe.
1958. Umro srpski vajar Toma Rosandić, prvi rektor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Izradio veliki broj javnih spomenika, među kojima veliku grupu "Igrali se konji vrani" ispred Skupštine Jugoslavije u Beogradu i skulpturu "Umorni borac" na Kalemegdanu.
1959. Vođa kiparskog pokreta za nezavisnost od Velike Britanije, arhiepiskop Makarios, vratio se na Kipar sa Sejšelskih ostrva, gde su ga 1956. proterali Britanci. Potom izdejstvovao pregovore na kojima su krajem godine Velika Britanija, Grčka i Turska postigle sporazum o nezavisnosti Kipra. Od 1960. do smrti 1977. Makarios bio predsednik Republike Kipar.
1966. Posle tri i po meseca leta na Veneru se spustila sovjetska automatska stanica "Venera III", prvi vasionski brod koji je prispeo na neku drugu planetu.
1991. Na prvim slobodnim izborima u Albaniji Albanska partija rada, komunisti, osvojila 176 od 250 poslaničkih mesta i zadržala vlast, ali je predsednik partije Ramiz Aljija izgubio u svojoj izbornoj jedinici.
1992. Na referendumu u Crnoj Gori, na koji je izašlo 66,04 odsto birača, 95,94 odsto glasalo za ostanak u Jugoslaviji. Referendum bojkotovali muslimani, Albanci i neke opozicione partije. Istovremeno, bosanski Hrvati i muslimani izjasnili se na referendumu za nezavisnu Bosnu i Hercegovinu.
1997. Albanska vlada i predsednik Republike Salji Beriša podneli ostavke pod pritiskom dvomesečnih nemira izazvanih krahom piramidalnih banaka u kojima je na desetine hiljada Albanaca izgubilo ušteđevinu.
2001. Tužilaštvo Međunarodnog suda za ratne zločine podiglo optužnice protiv više osoba iz Jugoslavije zbog napada na Dubrovnik 1991. -
1459. Rođen je holandski sveštenik Adrijan Floriszon, papa Adrijan VI od januara 1522, jedini Holanđanin poglavar rimokatoličke crkve u njenoj istoriji. Umro je u septembru 1523, ne uspevši da ostvari zamisao o ujedinjenju evropskih zemalja u ratu protiv Otomanskog carstva.
1824. Rođen je češki kompozitor, dirigent i pijanista Bedžih Smetana, čije delo predstavlja uspešnu sintezu folklornog i umetnički doteranog muzičkog izraza. Utemeljitelj je češkog nacionalnog izraza u muzici i osnivač češke opere ("Moja domovina", "Prodana nevesta", "Dalibor").
1855. Umro je ruski car Nikolaj I. Njegova autokratska i militaristička vladavina od 1825. završena je porazom u Krimskom ratu (1853-56), nakon čega je Rusija izgubila pravo da drži flotu u Crnom moru i podiže tvrđave na njegovim obalama, deo Besarabije i protektorat nad dunavskim kneževinama.
1917. Tokom Februarske revolucije u Rusiji, car Nikolaj II abdicirao je i formirana je privremena vlada Georgija Lvova. Car je potom zajedno s porodicom interniran prvo u Carsko Selo, a nakon što mu je Engleska uskratila azil, u Tobolsk. Kada je izbila Oktobarska revolucija carska porodica je premeštena u Jekaterinburg, gde je 1918. pogubljena.
1919. U Moskvi je održan osnivački kongres Komunističke internacionale (Kominterna) kojem su prisustvovala 52 delegata iz 30 zemalja. Kominterna je odigrala značajnu ulogu u odbrani SSSR-a, prve socijalističke zemlje, a mnogim partijama i pokretima pružila je ideološku, političku i materijalnu pomoć, da bi se u Staljinovo vreme pretvorila u centralističku organizaciju čije su članice bile obavezne da slede Staljinovu liniju.
1921. U Francuskoj je umro bivši crnogorski kralj Nikola I. Tokom njegove vladavine od 1860. Crna Gora je vodila oslobodilačke ratove protiv Turske i stekla međunarodno priznanje i znatno proširenje teritorije (Berlinski kongres 1878). U novembru 1918. Velika narodna skupština u Podgorici zbacila ga je s vlasti i proglasila prisajedinjenje Kraljevini Srbiji. Posmrtni ostaci kralja Nikole i kraljice Milene preneti su u zemlju u oktobru 1989. i sahranjeni na Cetinju.
1931. Rođen je ruski državnik Mihail Sergejevič Gorbačov, poslednji predsednik SSSR, koji je posle preuzimanja vlasti 1985. otpočeo proces liberalnih reformi poznatih kao "glasnost" i "perestrojka". Okončao je razdoblje "hladnog rata" sa Zapadom i doprineo slomu komunizma u zemljama istočne Evrope.
1943. Počela je bitka u Bizmarkovom moru u Drugom svetskom ratu u kojoj su saveznički avioni potopili 12 japanskih ratnih brodova, sprečivši ih da dopreme pojačanja na Novu Gvineju. Tokom bitke poginulo je oko 4.000 Japanaca.
1949. Američki kapetan Džejms Galager spustio se u bazu Fort Vort u Teksasu, okončavši prvi let oko Zemlje bez spuštanja. On je za 94 časa i jedan minut avionom "B-50" preleteo 37.742 kilometra.
1956. Francuska je priznala nezavisnost Maroka.
1962. U Burmi je izvršen vojni udar pod vođstvom Ne Vina. Vojni režim okončan je na isti dan 1974, kada je stupio na snagu novi ustav, a Burma proglašena socijalističkom republikom s predsednikom Ne Vinom.
1988. Predsednik Saveza komunista Srbije Slobodan Milošević, obraćajući se okupljenim Srbima sa Kosova ispred zgrade Skupštine SFR Jugoslavije, najavio je hapšenje albanskih lidera na Kosovu.
1994. U Vašingtonu su predsednik bošnjačke vlade Haris Silajdžić, predstavnik bosanskih Hrvata Krešimir Zubak i ministar inostranih poslova Hrvatske Mate Granić potpisali preliminarni sporazum o spajanju hrvatskih i muslimanskih teritorija u Bosni u federaciju sedam etničkih kantona.
1996. Teškim izbornim porazom Laburističke partije australijskog premijera Pola Kitinga, okončana je trinaestogodišnja vladavina laburista u Australiji.
1998. Film "Titanik" postao je prvi film u svetu koji je ostvario prihod od milijardu dolara.
1999. Ruandski pobunjenici iz plemena Hutu ubili su osam od 17 stranih turista koje su oteli prethodnog dana. Otmičari su kasnije ubijeni.
2000. Britanske vlasti su dozvolile bivšem čileanskom diktatoru Augustu Pinočeu da napusti London i ode u Čile, odbivši zahtev Španije za njegovu ektradiciju. Narednog dana Pinoče je stigao u Čile.
2002. Devet izraelskih civila ubijeno je u Jerusalemu u samoubilačkom bombaškom napadu arapskih ekstremista.
2003. Francuski predsednik Žak Širak doputovao je u zvaničnu posetu Alžiru. To je prva poseta na najvišem nivou od kada je Alžir stekao nezavisnost od Francuske 1962. godine, posle osmogodišnjeg brutalnog rata.
2004. U dva samouobilačka napada u Iraku na šiitske hramove tokom službe poginulo je najmanje 143 osobe. -
1703. Umro engleski naučnik i pronalazač Robert Huk, koji je usavršio barometar, teleskop i mikroskop i otkrio ćelijsku strukturu biljaka. Postavio osnovni zakon teorije elastičnosti.
1707. Umro car Aurangzeb, najmlađi sin cara Džehana, poslednji veliki mogulski vladar Indije. Tokom njegove vladavine, od 1658, Mogulsko carstvo teritorijalno prošireno, ali oslabljeno iznutra progonima hinduizma i fanatičnim širenjem islama.
1808. Francuske trupe pod komandom maršala Joakima Mire Miraa zauzele Madrid.
1847. Rođen američki fizičar škotskog porekla Aleksander Grejem Bel, izumitelj električnog telefona 1875. Bavio se istraživanjem mehanike govora i 1872. u Bostonu osnovao školu učitelja za gluvoneme.
1861. Manifestom cara Aleksandra II ukinuto kmetstvo u Rusiji. Više od 47 miliona kmetova oslobođeno feudalnog odnosa i dobilo pravo da trguje, da se bavi zanatima i svim poslovima u privredi.
1875. U Pariskoj operi prvi put izvedena Bizeova opera "Karmen".
1878. Potpisan Sanstefanski mirovni ugovor Rusije i Turske kojim je Rusija pokušala da "istočno pitanje" reši u svoju korist i stvaranjem Velike Bugarske, koja je obuhvatila i neka područja istočne Srbije, obezbedi prevlast na Balkanu. Zbog žestokog protivljenja evropskih sila, Srbije i Grčke, revizija Sanstefanskog ugovora izvršena na Berlinskom kongresu u junu iste godine.
1886. Posle srpskog poraza kod Slivnice, Srbija i Bugarska zaključile Bukureštanski mir. Tromesečni rat koji je počeo kralj Milan Obrenović zbog pripajanja istočne Rumelije Bugarskoj znatno oslabio kraljev položaj u zemlji.
1918. U Brest-Litovsku potpisan mirovni ugovor Sovjetske Rusije i Nemačke i njenih saveznika u Prvom svetskom ratu. Zbog unutrašnje nestabilnosti i izostanka podrške sila Antante, sovjetska vlast prisiljena da napravi velike teritorijalne ustupke i pristane da Nemačkoj plati ratnu odštetu.
1924. Narodna skupština u Ankari ukinula Muslimanski kalifat i proterala iz zemlje kalifa i njegovu porodicu, kao deo reformi koje je na modernizaciji zemlje pokrenuo predsednik Kemal Ataturk.
1974. U dotad najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva, poginulo je svih 346 osoba u turskom putničkom avionu DC-10, koji se srušio blizu Pariza.
1980. Vođa partije ZAPU Robert Mugabe ubedljivom većinom dobio prve slobodne izbore u Rodeziji i potom formirao prvu većinsku crnačku vladu.
1988. Umro poljski violinista Henrik Šering, jedan od najvećih majstora violine XX veka. Uvrstio se među vrhunske virtuoze već na početku karijere, 1933, i uz širok repertoar od barokne do savremene muzike priređivao koncerte širom sveta. Gostovao i na Dubrovačkim letnjim igrama.
1991. Stanovnici Letonije i Estonije ubedljivom većinom glasali za nezavisnost od Sovjetskog Saveza.
1996. Konzervativna Narodna partija Hosea Marije Asnara pobedila na parlamentarnim izborima u Španiji, čime je okončana 13-godišnja vladavina socijalističkog premijera Felipea Gonsalesa.
1996. Umrla francuska spisateljica Margaret Diras, autor više romana. Napisala i scenario za film "Hirošima, ljubavi moja".
1996. U eksploziji bombe u autobusu u centru Jerusalima poginulo 19 ljudi, među kojima i bombaš-samoubica.
1996. Jugoslovenske vlasti uhapsile Radoslava Kremenovića i Dražena Erdemovića, koje je Haški sud osumnjičio za ratne zločine počinjene u Srebrenici u julu 1995, i predale ih Međunarodnom sudu. Kremenović, posle istrage, pušten u maju jer sud nije dokazao njegovu krivicu, a Erdemović, prvi optuženi koji je priznao krivicu, osuđen na pet godina zatvora.
1997. Najmanje 125 ljudi poginulo, a više od 450 povređeno kada je putnički voz u pakistanskoj provinciji Pendžab u punoj brzini izleteo iz šina.
2000. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu osudio ratnog komandanta snaga bosanskih Hrvata, generala Tihomira Blaškića, na 45 godina zatvora zbog zločina koje su hrvatske snage počinile nad muslimanima u srednjoj Bosni, od 1992. do 1994.
2002. Građani Švajcarske izjasnili se na referendumu da žele da njihova država postane članica Ujedinjenih nacija.
2004. Srbija dobila manjinsku vladu na čelu s Vojislavom Koštunicom, liderom Demokratske stranke Srbije. Vlada izabrana uz podršku Socijalističke partije Srbije, a čine je DSS, G17 plus i koalicija Srpskog pokreta obnove i Nove Srbije. -
1152. Fridrih I Barbarosa izabran je za nemačkog kralja, nasledivši strica Konrada III. Kasnije je bio jedan od vođa u Trećem krstaškom ratu.
1193. Umro je Jusuf Saladin, sultan Egipta i Sirije, osnivač dinastije Ejubida, znameniti vojskovođa, koji je 1187. porazio krstaše kod Hatina i osvojio Jerusalim. Osvajanjem Jerusalima, koji je do tada bio 88 godina pod franačkom vlašću, izazvao je Treći krstaški rat.
1678. U Veneciji je rođen italijanski barokni kompozitor Antonio Vivaldi. Veoma popularan i cenjen u svoje vreme, posle smrti je zaboravljen, a prava vrednost njegovog obimnog dela otkrivena je tek 1930, kada je pronađeno više od polovine njegovih danas poznatih dela. Napisao je više od 300 koncerata za solističke instrumente i orkestar, među kojima i čuveni "Četiri godišnja doba", oko 60 simfonija, opere i druge kompozicije.
1801. Novoizabrani predsednik SAD Tomas Džeferson postao je prvi američki predsednik inaugurisan u novom glavnom gradu Vašingtonu.
1857. Mirom u Parizu završen je britansko-persijski rat, a šah Persije je priznao nezavisnost Avganistana.
1877. U Boljšoj teatru u Moskvi prvi put je izveden balet "Labudovo jezero" Petra Iliča Čajkovskog.
1933. Frenklin Ruzvelt je položio zakletvu kao 32. predsednik SAD i objavio novi ekonomski program ("New Deal") za savladavanje posledica velike ekonomske krize koja je počela 1929.
1941. Britanska mornarica je u Drugom svetskom ratu napala nemačke snage na okupiranim norveškim ostrvima Lofoten i potopila 11 nemačkih brodova.
1945. Sovjetska Crvena armija je u Drugom svetskom ratu izbila na Baltičko more.
1964. Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o raspoređivanju mirovnih snaga na Kipru.
1965. Sirija je nacionalizovala devet naftnih kompanija, među kojima i dve kompanije američkih naftnih koncerna.
1970. U havariji francuske podmornice "Euridika" u Sredozemnom moru u blizini Tulona život je izgubilo svih 57 članova posade.
1974. Konzervativci su u Velikoj Britaniji izgubili izbore i premijer Eduard Hit podneo je ostavku. Novu vladu formirao je lider laburista Herold Vilson.
1977. U snažnom zemljotresu u Rumuniji, u kojem je najviše stradao glavni grad Bukurešt, poginulo je više od 1.500 ljudi, a 35.000 ostalo je bez domova.
1996. Ispred najvećeg tržnog centra u Tel Avivu bombaš samoubica je eksplozijom ubio najmanje 14 ljudi i ranio više od 130. To je bio četvrti napad u Izraelu u poslednjih devet dana.
1998. Nakon sukoba srpskih snaga bezbednosti i naoružanih Albanaca na području Drenice, u kojima je poginulo više desetina ljudi, kosovski Albanci počeli su masovne demonstracije širom Kosova. Organizacija Oslobodilačka vojska Kosova pozvala je sunarodnike da joj se pridruže i najavila osvetu, a savet NATO-a u Briselu ocenio je da Kosovo nije samo unutrašnje pitanje SR Jugoslavije, već i međunarodne zajednice.
2000. SAD su ponudile pet miliona dolara za informacije koje mogu pomoći u hapšenju predsednika SR Jugoslavije Slobodana Miloševića, bivšeg predsednika Republike Srpske Radovana Karadžića i ratnog komandanta bosanskih Srba Ratka Mladića, koji su optuženi pred Međunarodnim sudom za ratne zločine. Ponuda je objavljena na oko 10.000 poternica postavljenih na javnim mestima u Bosni i Hercegovini.
2002. Lider Demokratskog saveza Kosova Ibrahim Rugova postao je prvi predsednik Kosova pod međunarodnom upravom. Za prvog premijera izabran je funkcioner Demokratske partije Kosova Bajram Redžepi.
2002. U dvodnevnim verskim sukobima Indusa i muslimana u zapadnoj indijskoj državi Gudžarat ubijeno je preko 500 osoba.
2003. U 93-oj godini umro je Ser Hardi Ejmis, dizajner i veteran britanske mode, čije su modele nosili bogati i slavni, uključujući i britansku kraljicu Elizabetu II.
2004. U požaru u srpskom manastiru Hilandar na Svetoj Gori izgorelo je dve trećine tog manastirskog kompleksa. -
1496. Engleski kralj Henri VII primio u službu italijanske pomorce Đovanija i Sebastijana Kabota kako bi za englesku krunu otkrili nove zemlje. Njih dvojica 1497. stigla do Severne Amerike.
1684. Nemačka, Poljska i Venecija u Lincu formirale Svetu ligu protiv Turske.
1696. Rođen italijanski slikar Đovani Batista Tijepolo, jedan od poslednjih velikana venecijanskog slikarstva. Njegovi glavni radovi, freske velikih dimenzija, rađene u maniru kasnog rokokoa, nalaze se u nadbiskupskoj palati u Udinama, u palati Labija u Veneciji, u biskupskoj rezidenciji u Vircburgu i u kraljevskoj palati u Madridu.
1770. Britanske trupe u Bostonu, centru otpora protiv britanske kolonijalne vlasti, ubile pet demonstranata, taj događaj, "Bostonski masakr", ubrzao izbijanje Američkog rata za nezavisnost.
1827. Umro italijanski fizičar Aleksandro Volta. Izumeo elektrofor, galvanski element, bateriju galvanskih elemenata. Po njemu mnogi pojmovi u fizici dobili ime.
1832. U Beogradu počela da radi prva štamparija u Srbiji, prva štampan knjiga bila "Sabor istine i nauke" Jovana Stejića. Štamparija kupljena u Rusiji i dopremljena u Beograd u maju 1831.
1856. Londonsko pozorište "Kovent garden" uništeno u požaru.
1916. Španski prekookeanski putnički brod "Princ od Astorije" potonuo za nekoliko minuta pošto je udario u stenu blizu obale Brazila. Od 588 putnika i članova posade 455 izgubilo život.
1933. Nacionalsocijalistička radnička partija Adolfa Hitlera osvojila većinu u nemačkom Rajhstagu.
1945. Američke trupe u Drugom svetskom ratu ušle u Keln.
1953. Umro sovjetski diktator Josif Visarionovič Džugašvili Staljin. Kao generalni sekretar Komunističke partije od 1922. do smrti bio neprikosnoven vladar SSSR-a i lider komunističkog sveta. U partijskim čistkama od 1934. eliminisao političke protivnike, a svojom politikom doprineo zaoštravanju međunarodnih odnosa i narušio ugled SSSR-a stečen značajnom ulogom u slamanju fašizma u Drugom svetskom ratu. Rezolucijom Informbiroa 1948. pokušao da Jugoslaviju čvršće podredi sovjetskoj kontroli.
1953. Umro ruski kompozitor i pijanista Sergej Sergejevič Prokofjev, jedan od najoriginalnijih muzičkih stvaralaca XX veka, koji je u svom delu uspešno asimilirao rusko muzičko nasleđe i svoj moderan muzički izraz. Komponovao i muziku za filmove Sergeja Ejzenštajna "Aleksandar Nevski" i "Ivan Grozni".
1964. Umro prvi filmski snimatelj na Balkanu Milton Manaki, koji je 1905. počeo da filmskom kamerom beleži događaje. Poseban dokumentarni značaj ima reportaža o boravku poslednjeg turskog sultana Abdula Hamida II 1911. u Bitolju, snimci rumunskog i grčkog kralja, bugarskog cara, događaji iz vremena mladoturske revolucije, balkanskih ratova, Prvog i Drugog svetskog rata.
1966. Svi putnici i članovi posade, njih 124, poginuli kada je britanski putnički avion udario u japansku planinu Fuđi.
1970. Stupio na snagu ugovor o neširenju nuklearnog oružja koji je potpisalo 45 zemalja.
1975. Kuvajt nacionalizovao naftnu industriju, uključujući imovinu britanskih naftnih kompanija.
1983. Na izborima u Australiji laburisti Boba Houka pobedili liberale Malkoma Frejzera.
1984. Umro italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton svetskog ugleda. Proslavio se ulogom u "Toski" Đakoma Pučinija, u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.
1993. Minut posle poletanja sa skopskog aerodroma srušio se makedonski putnički avion "Foker 100". Poginulo 77 od 97 putnika i članova posade.
1998. U napadu tamilskih pobunjenika, koji su u glavnom gradu Šri Lanke, Kolombu, aktivirali eksploziv u jednom autobusu, poginulo 37, povređeno oko 250 ljudi.
1999. Odlukom Međunarodnog arbitražnog tribunala, grad Brčko dobio je status distrikta pod suverenitetom Bosne i Hercegovine, što je izazvalo oštre proteste u Republici Srpskoj, srpskom entitetu u BiH.
2001. Predsednici Jugoslavije i Republike Srpske Vojislav Koštunica i Mirko Šarović u Banjaluci potpisali Sporazum o uspostavljanju specijalnih i paralelnih veza Jugoslavije i RS.
2003. Predstavnički dom Kongresa SAD usvojio je Zakon o normalizaciji trgovinskih odnosa SAD sa Srbijom i Crnom Gorom.
-
1474. Rođen italijanski vajar, slikar, arhitekta i pisac Mikelanđelo Buonaroti, jedan od najvećih umetnika perioda renesanse.
1480. U Toledu potpisan sporazum kojim je Španija priznala portugalsko osvajanje Maroka, a Portugal se odrekao pretenzija prema Kanarskim ostrvima.
1629. Nemački car Ferdinand II Habsburški izdao Edikt o restituciji kojim je protestantskim knezovima naloženo da Katoličkoj crkvi vrate sve posede zaplenjene od 1552. Ferdinand III opozvao Edikt Vestfalskim mirovnim ugovorom, 1648.
1836. Meksikanci pod komandom generala Antonija Lopesa de Santa Ane zauzeli američku tvrđavu Alamo u Teksasu. Tokom opsade koja je trajala 13 dana poginulo svih 156 Teksašana, među njima legendarni Dejvi Kroket.
1874. Rođen ruski filozof Nikolaj Aleksandrovič Berđajev, profesor na Moskovskom univerzitetu. Mislilac hrišćanske inspiracije, jedan od najvećih filozofa XX veka, napustio sovjetsku Rusiju 1922. i postao najpopularniji ruski filozof na Zapadu. Umro 23. marta 1948. u Francuskoj.
1882. Knez Milan Obrenović proglasio Srbiju kraljevinom, sebe kraljem.
1900. Umro nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler. 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. 1890. osnovao kompaniju Dajmler motoren geselšaft, koja se 26 godina posle njegove smrti ujedinila s fabrikom Karla Benca u kompaniju Dajmler-Benc, proizvođača automobila mercedes.
1927. Rođen kolumbijski književnik Gabrijel Garsija Markes. Pisac magičnog realizma, žanra koji meša mitove, magiju i realnost, najviše doprineo da latinoamerička literatura dođe u centar pažnje svetske kulturne javnosti šezdesetih godina XX veka. Dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1982.
1941. Krunski savet Kraljevine Jugoslavije u Drugom svetskom ratu doneo odluku da Jugoslavija pristupi Trojnom paktu, pod uslovom da joj Nemačka i Italija garantuju nepovredivost teritorije.
1944. Poletevši iz vazduhoplovnih baza u Velikoj Britaniji, 658 američkih bombardera počelo, u Drugom svetskom ratu, danonoćno bombardovanje Berlina.
1945. U Njujorku umrla srpska slikarka Milena Pavlović Barili, jedna od najznačajnijih predstavnica nadrealizma u srpskom slikarstvu. Od 1939. živela u SAD, gde je bila ilustrator modnog časopisa Vog i scenograf i kostimograf u njujorškim pozorištima. Rođena u Požarevcu 1909.
1946. Francuska priznala Vijetnam kao nezavisnu državu u okviru Indokineske federacije.
1949. Radio Beograd prvi put emitovao humorističku emisiju "Veselo veče", koja je odmah postala jedna od najpopularnijih radio emisija.
1953. Georgij Maljenkov posle smrti Josifa Staljina postao premijer i prvi sekretar Komunističke partije SSSR-a.
1957. Bivše britanske kolonije Zlatna Obala i Togoland ujedinjene u državu Ganu, koja je stekla nezavisnost u okviru Komonvelta, čime je počeo talas dekolonizacije u Africi.
1980. Francuska književnica belgijskog porekla Margerit Jursenar postala prva članica Francuske akademije.
1992. Jedan od najopasnijih kompjuterskih virusa, Mikelanđelo, napao na hiljade kompjutera širom sveta.
1993. Pripadnici angolskog pobunjeničkog pokreta UNITA zauzeli Huambo, drugi po veličini grad u Angoli, posle dvomesečnih borbi s Vladinim snagama.
1994. Umrla grčka glumica Melina Merkuri, veoma angažovana šezdesetih godina XX veka u borbi protiv vojne hunte u Grčkoj, potom ministar kulture u vladi grčkih socijalista.
1998. U sukobima sa srpskim snagama bezbednosti na Kosovu ubijen Adem Jašari, jedan od glavnih vođa ilegalne Oslobodilačke vojske Kosova.
1999. Na severu Kambodže, uz granicu s Tajlandom, uhapšen Ta Mok, poslednji od vođa maoističkog gerilskog pokreta Crveni Kmeri, tokom čijeg je režima u drugoj polovini sedamdesetih ubijeno ili umrlo od gladi i bolesti oko 1,5 miliona ljudi.
2001. Tokom hodočašća u Meku u jurnjavi vernika poginula 34 muslimanska hodočasnika.
2002. Vlasti u Indiji uspostavile kontrolu nad zapadnom indijskom državom Gudžarat posle jednonedeljnih sukoba Indusa i muslimana u kojima su poginulo 803 osobe, uključujući 58 Indusa koji su izgoreli u vozu koji je zapalila jedna muslimanska banda, što je i bio uzrok sukoba.
2003. U udesu putničkog aviona Er Alžir, odmah po poletanju sa aerodroma Tamanraset u Alžiru, poginule 102 osobe.
2004. U 89. godini umro najpoznatiji brazilski plejboj Žoržinjo Genl. Osvojio mnoge poznate lepotice, među njima Merilin Monro, Romi Šnajder, Džejn Mensfild, Ritu Hejvort i Anitu Ekberg.
-
1573. Potpisivanjem mira u Carigradu završen rat Otomanskog carstva i Mletačke republike, u kom su Turci preuzeli Kipar od Mletaka.
1765. Rođen francuski hemičar Žozef Nieps, pionir fotografije. Usavršavajući litografiju, od 1813. do 1820, prvi uspeo da fiksira sliku dobijenu u mračnoj komori pomoću posrebrene bakarne ploče prekrivene osetljivim slojem asfaltnog laka.
1793. Francuska revolucionarna skupština objavila rat Španiji.
1809. Umro francuski konstruktor balona Žan Pjer Fransoa Blanšar 1785. s Džonom Džefrisom prvi preleteo Lamanš balonom.
1814. Napoleonove trupe, 37.000 vojnika, pobedile 90.000 Prusa pod komandom feldmaršala Blihera u bici kod Linjija u Francuskoj.
1850. Rođen čehoslovački državnik i filozof Tomaš Masarik, profesor Praškog univerziteta, borac za nezavisnost i prvi predsednik Čehoslovačke, od 1918. do 1935.
1876. Prvi razgovor telefonom obavili izumitelj telefona Aleksander Grejem Bel i njegov saradnik Votson.
1932. Umro francuski državnik Aristid Brijan, šest puta premijer od 1909. do 1929, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926, začetnik ideje o zajednici evropskih država.
1936. Ulaskom vojske u demilitarizovanu Rajnsku oblast, Nemačka demonstrativno prekršila Versajski mirovni ugovor, zaključen posle Prvog svetskog rata.
1945. Trupe SAD u Drugom svetskom ratu zauzele strateški važan most preko Rajne kod Remagena u Nemačkoj.
1945. Potisnuvši japanske snage u Drugom svetskom ratu, britanska 14. armija ušla u Mandalej, drugi po veličini grad u Burmi.
1945. Posle ostavke kraljevske vlade, Josip Broz Tito formirao novu Vladu Jugoslavije, u koju su ušli i šef Demokratske stranke Milan Grol, kao prvi potpredsednik, i Ivan Šubašić, kao ministar inostranih poslova.
1951. Verski fanatik ubio premijera Irana Alija Razmarua, u džamiji u Teheranu.
1983. U eksploziji gasa u rudniku uglja blizu turskog grada Ereli poginulo 96 rudara.
1989. Iran prekinuo diplomatske odnose s Velikom Britanijom zbog objavljivanja knjige britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija "Satanski stihovi", u kojoj je islam, prema oceni iranskih verskih vođa, izvrgnut poruzi.
1994. Pri sletanju na aerodrom u Kigaliju oboren avion kojim su se predsednici Ruande i Burundija Habjariman i Ntjaramir vraćali sa mirovnih pregovora u Tanzaniji. Pogibija dva predsednika prekinula osmomesečno primirje plemena Hutu i Tutsi i pokrenula novi talas nasilja.
1998. Italijanski vojni sud bivšeg nemačkog SS-kapetana Eriha Pribkea proglasio krivim za masakr u Adreatinskim pećinama, blizu Rima, u Drugom svetskom ratu, i osudio ga na doživotnu robiju.
1999. U 70. godini u Londonu umro filmski režiser Stenli Kjubrik, jedan od najznačajnijih režisera modernog filma. Tokom 46 godina karijere snimio oko 20 filmova.
2002. Arijel Šaron postao premijer Izraela.
2002. Na referendumu u Irskoj glasači se izjasnili protiv strogih zakona o zabrani abortusa.
2003. Za predsednika Srbije i Crne Gore izabran potpredsednik Demokratske partije socijalista Svetozar Marović.
2005. Bivši načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčilo Perišić predao se Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za granatiranje Sarajeva, Zagreba i masakr u Srebrenici.
-
1573. Potpisivanjem mira u Carigradu završen rat Otomanskog carstva i Mletačke republike, u kom su Turci preuzeli Kipar od Mletaka.
1765. Rođen francuski hemičar Žozef Nieps, pionir fotografije. Usavršavajući litografiju, od 1813. do 1820, prvi uspeo da fiksira sliku dobijenu u mračnoj komori pomoću posrebrene bakarne ploče prekrivene osetljivim slojem asfaltnog laka.
1793. Francuska revolucionarna skupština objavila rat Španiji.
1809. Umro francuski konstruktor balona Žan Pjer Fransoa Blanšar 1785. s Džonom Džefrisom prvi preleteo Lamanš balonom.
1814. Napoleonove trupe, 37.000 vojnika, pobedile 90.000 Prusa pod komandom feldmaršala Blihera u bici kod Linjija u Francuskoj.
1850. Rođen čehoslovački državnik i filozof Tomaš Masarik, profesor Praškog univerziteta, borac za nezavisnost i prvi predsednik Čehoslovačke, od 1918. do 1935.
1876. Prvi razgovor telefonom obavili izumitelj telefona Aleksander Grejem Bel i njegov saradnik Votson.
1932. Umro francuski državnik Aristid Brijan, šest puta premijer od 1909. do 1929, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926, začetnik ideje o zajednici evropskih država.
1936. Ulaskom vojske u demilitarizovanu Rajnsku oblast, Nemačka demonstrativno prekršila Versajski mirovni ugovor, zaključen posle Prvog svetskog rata.
1945. Trupe SAD u Drugom svetskom ratu zauzele strateški važan most preko Rajne kod Remagena u Nemačkoj.
1945. Potisnuvši japanske snage u Drugom svetskom ratu, britanska 14. armija ušla u Mandalej, drugi po veličini grad u Burmi.
1945. Posle ostavke kraljevske vlade, Josip Broz Tito formirao novu Vladu Jugoslavije, u koju su ušli i šef Demokratske stranke Milan Grol, kao prvi potpredsednik, i Ivan Šubašić, kao ministar inostranih poslova.
1951. Verski fanatik ubio premijera Irana Alija Razmarua, u džamiji u Teheranu.
1983. U eksploziji gasa u rudniku uglja blizu turskog grada Ereli poginulo 96 rudara.
1989. Iran prekinuo diplomatske odnose s Velikom Britanijom zbog objavljivanja knjige britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija "Satanski stihovi", u kojoj je islam, prema oceni iranskih verskih vođa, izvrgnut poruzi.
1994. Pri sletanju na aerodrom u Kigaliju oboren avion kojim su se predsednici Ruande i Burundija Habjariman i Ntjaramir vraćali sa mirovnih pregovora u Tanzaniji. Pogibija dva predsednika prekinula osmomesečno primirje plemena Hutu i Tutsi i pokrenula novi talas nasilja.
1998. Italijanski vojni sud bivšeg nemačkog SS-kapetana Eriha Pribkea proglasio krivim za masakr u Adreatinskim pećinama, blizu Rima, u Drugom svetskom ratu, i osudio ga na doživotnu robiju.
1999. U 70. godini u Londonu umro filmski režiser Stenli Kjubrik, jedan od najznačajnijih režisera modernog filma. Tokom 46 godina karijere snimio oko 20 filmova.
2002. Arijel Šaron postao premijer Izraela.
2002. Na referendumu u Irskoj glasači se izjasnili protiv strogih zakona o zabrani abortusa.
2003. Za predsednika Srbije i Crne Gore izabran potpredsednik Demokratske partije socijalista Svetozar Marović.
2005. Bivši načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčilo Perišić predao se Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za granatiranje Sarajeva, Zagreba i masakr u Srebrenici.
-
1074. Boreći se protiv kršenja celibata, papa Grgur VII naredio je da svi oženjeni rimokatolički sveštenici budu ekskomunicirani.
495. Tokom opsade Napulja, u vojsci francuskog kralja Šarla III pojavila se epidemija sifilisa, koja se brzo proširila na ostale evropske zemlje. Smatra se da su, dotad nepoznatu bolest, doneli Kolumbovi moreplovci s Novog kontinenta.
1661. Umro je kardinal Žil Mazaren, francuski političar italijanskog porekla. Posle smrti kardinala Rišeljea, 1642. postao je ministar za vreme regentstva kraljice Ane i, kao jedan od najveštijih diplomata svoga doba, učvrstio temelje na kojima je Luj XIV gradio hegemonističku politiku Francuske prema Evropi.
1796. Napoleon Bonaparte oženio se Žozefinom d'Boarne, udovicom bivšeg francuskog oficira koji je giljotiniran za vreme Francuske revolucije.
1814. Rođen je ukrajinski pisac i slikar Taras Ševčenko, najveći ukrajinski pesnik 19. veka, romantičar i revolucionar. Poezijom inspirisanom narodnim stvaralaštvom razvio je književni ukrajinski jezik i otvorio puteve novoj ukrajinskoj poeziji (zbirka pesama "Kobzar", poema "Hajdamaki").
1831. Kralj Luj Filip osnovao je Francusku Legiju stranaca sa sedištem u Alžiru.
1862. Tokom Američkog građanskog rata dogodio se prvi sukob oklopnih brodova između "Monitora", broda armije Unije, i broda Konfederalne vojske "Merimak". U četvoročasovnoj bici nijedan brod nije oštećen.
1888. Umro je Vilhelm I, pruski kralj od 1861, koji je uz pomoć moćnog kancelara Ota fon Bizmarka 1871. ujedinio 25 nemačkih država u Nemačko carstvo i proglasio se carem.
1890. Rođen je ruski državnik Vjačeslav Mihajlovič Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956, glavni pregovarač s nacističkom Nemačkom u pripremi sovjetsko-nemačkog pakta o nenapadanju u avgustu 1939. Nakon 30 godina, koliko je proveo u najvišem partijskom i državnom vrhu, u vreme Staljinove diktature isključen je iz Centralnog komiteta Komunističke partije i smenjen sa svih funkcija u junu 1957.
1924. Italija je anektirala Rijeku, koja je od potpisivanja jugoslovensko-italijanskog ugovora u Rapalu, u novembru 1920, imala status nezavisnog grada.
1942. Japanske invazione snage su u Drugom svetskom ratu okončale zauzimanje indonežanskog ostrva Java, tada pod holandskom kolonijalnom vlašću.
1943. Rođen je američki velemajstor Robert Bobi Fišer, prvi Amerikanac koji je osvojio titulu svetskog prvaka u šahu. Šampionsku titulu stekao je pobedivši, 1972. u Rejkjaviku, ruskog velemajstora Borisa Spaskog, a izgubio je bez meča 1975, kada je odbio da prihvati uslove Međunarodne šahovske federacije, pa je za prvaka sveta proglašen ruski velemajstor Anatolij Karpov.
1989. Vlasti u Varšavi su zvanično optužile sovjetske službe bezbednosti za likvidaciju više od 4.200 poljskih oficira u Katinskoj šumi u proleće 1940.
1991. U Beogradu su održane prve velike antirežimske demonstracije. Policija je grubom silom rasturila demonstrante, nakon čega je centar grada zaposela vojska s tenkovima. Poginuli su jedan demonstrant i jedan policajac. Proteste zbog brutalnosti policije nastavili su narednih dana beogradski studenti.
1992. Umro je bivši premijer Izraela Menahem Begin. Lider ilegalne cionističke grupe "Irgun Cevai Leumi" četrdesetih godina, a nakon osnivanja Izraela 1948. šef desničarske partije "Likud", potpisao je 1997. u Kemp Dejvidu mirovni ugovor s egipatskim predsednikom Anvarom el Sadatom, za šta je s egipatskim predsednikom podelio Nobelovu nagradu za mir 1978.
1994. Teroristi Irske republikanske armije izveli su prvi u seriji minobacačkih napada na londonski aerodrom "Hitrou".
1999. Iranski predsednik Mohamad Hatami doputovao je u Italiju, što je bila prva poseta šefa iranske države jednoj zapadnoj zemlji od islamske revolucije 1979. Tokom trodnevne posete, Hatami se susreo i sa poglavarom Rimokatoličke crkve Jovanom Pavlom II u Vatikanu, kao najviši iranski verski lider koji je posetio papu.
2001. U napadima albanskih ekstremista na selo Lučane, na jugu Srbije, poginuo je jedan pripadnik srpskih snaga bezbednosti, a dvojica su ranjena.
2002. Ponovo je otvoren tunel Mon Blan u Alpima, nakon velikog požara u njemu 1999, kada je poginulo 39 osoba.
2002. U samoubilačkoj eksploziji u prepunom kafiću Moment u Jerusalimu, u blizini rezidencije izraelskog premijera Arijela Šarona, poginulo je 13 a povređeno više od 50 osoba.
2003. Tajlandska policija je saopštila da je u tromesečnoj akciji, koja je sprovedena širom zemlje u potrazi za proizvođačima i dilerima sintetičke droge (metafetaminima) ubijeno više od 2.200 ljudi.
2003. U Havani, glavnom gradu Kube, Evropska unija otvorila je diplomatsko predstavništvo. -
1528 - U Beču je kao jeretik spaljen na lomači Baltazar Hubmajer, jedan od glavnih vođa austrijskih baptista.
1628 - Rođen je italijanski lekar i botaničar Marčelo Malpigi, koji se smatra tvorcem mikroskopske anatomije. Pronašao je jako konveksno sočivo - jednostavni mikroskop koji uveličava do 180 puta.
1772 - Rođen je nemački pisac Fridrih fon Šlegel, jedan od začetnika nemačkog romantizma i jedan od prvih evropskih modernista. Pisao je eseje, pesme i pripovetke propagirajući ideje romantičarskog pokreta. U "Istoriji stare i nove književnosti" dao je jedan od prvih pregleda celokupne svetske književnosti.
1856 - Umro je Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, "otac" srpske drame i, kao ministar prosvete jedan od glavnih organizatora prosvetnog i kulturnog života u obnovljenoj Srbiji. Učestvovao je u osnivanju prvog beogradskog teatra (Pozorište na Đumruku) koji je 1841. otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". Njegove drame su više od 100 godina na pozorišnim repertoarima ("Laža i paralaža", "Pokondirena tikva", "Kir-Janja", "Rodoljupci").
1872 - Umro je italijanski revolucionar Đuzepe Macini, glavni ideolog nacionalnog pokreta Italijana u 19. veku i jedan od tvoraca moderne italijanske države.
1915 - U Čikagu je održan Prvi jugoslovenski narodni sabor, sa predstavnicima 486 raznih iseljeničkih organizacija iz SAD i Kanade. Bila je to prva velika javna manifestacija u svetu u korist ideje o oslobađanju i ujedinjenju južnoslovenskih naroda u jednu državu.
1922 - Britanske vlasti su uhapsile Mahatmu Gandija, optužile ga za pobunu i osudile na šest godina zatvora.
1945 - Tokio je u Drugom svetskom ratu razoren napadom 300 američkih bombardera B-29. Poginulo je oko 100.000 stanovnika japanske prestonice, a bez domova je ostalo oko milion.
1948 - Šef čehoslovačke diplomatije Jan Garig Masarik, sin prvog predsednika Čehoslovačke Tomaša Masarika, izvršio je samoubistvo iskočivši kroz prozor zgrade ministarstva u Pragu.
1952 - Bivši predsednik Kube Fulhensio Batista oborio je kubansku vladu i potom kao diktator vladao zemljom do 1959, kada ga je srušio s vlasti Fidel Kastro.
1959 - U Lasi, glavnom gradu Tibeta, izbila je pobuna protiv kineske vlasti. Nakon višednevnih uličnih borbi Kinezi su ugušili pobunu, a dalaj lama je izbegao u Indiju.
1968 - U feribotu koji se prevrnuo u luci grada Velington na Novom Zelandu poginulo je najmanje 200 ljudi.
1969 - Džejms Erl Rej, optužen za ubistvo američkog crnačkog lidera Martina Lutera Kinga u aprilu 1968, osuđen je na 99 godina zatvora.
1974 - Japanski poručnik Hiro Onade predao se, posle 29 godina skrivanja u džungli, filipinskim vlastima, objasnivši da "nije dobio naređenje o povlačenju i prestanku rata između SAD i Japana".
1975 - Snage severnog Vijetnama su, u prvoj velikoj pobedi u Vijetnamskom ratu, zauzele grad Buon Ma Tuot. Ta pobeda označila je početak velike ofanzive koja je sedam nedelja kasnije dovela do osvajanja Sajgona (Ho Ši Min).
1990 - Sud u Iraku osudio je na smrt britanskog novinara Farzada Bazofta zbog špijunaže. Uprkos talasu protesta u inostranstvu i apela iračkim vlastima da mu poštede život, pogubljen je 15. marta.
1993 - Suharto je šesti put izabran za predsednika Indonezije.
1995 - U eksploziji ispred džamije u pakistanskom gradu Karačiju i pucnjavi jednog teroriste na ljude koji su potrčali da pomognu povređenima, poginulo je 12 ljudi, uključujući petoro dece, a 26 je ranjeno.
1997 - Vatikan je uspostavio diplomatske odnose s Libijom.
2000 - Asocijacija nezavisnih elektronskih medija (ANEM) uputila je protest srpskim vlastima zbog zatvaranja nezavisnih radio i televizijskih stanica u Srbiji, ocenjujući da ova akcija vlasti "poprima alarmantne razmere".
2001 - SAD su uslovile ekonomsku pomoć SR Jugoslaviji saradnjom sa Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu, zahtevajući izručenje optuženih za ratne zločine, pre svega bivšeg predsednika Slobodana Miloševića i ratnog komandanta bosanskih Srba Ratka Mladića do 31. marta. Nakon hapšenja Slobodana Miloševića 1. aprila, SAD su odobrile pomoć Jugoslaviji od 50 miliona dolara.
2002 - U odmazdi za pogibiju 11 Izraelaca u samoubilačkom bombaškom napadu arapskih ekstremista u Jerusalimu, izraelski helikopteri razorili su sedište palestinskog vođe Jasera Arafata u Gazi.
2004 - Libija je potpisala protokol kojim je dozvolila Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju pri UN, da vrši inspekcije u njenim atomskim skladištima.
2005 - Umro je irski komičar Dejv Alen poznat po skečevima koje je izvodio sedeći u barskoj stolici, sa cigaretom u jednoj i čašom viskija u drugoj ruci.