Na današnji dan » Diskusije
Na današnji dan - Jun
-
Danas je 1. Jun , 152. dan u godini. Do kraja godine ima 213 dana.
1198. Vizantijski car Aleksije III Anđeo odobrio srpskom velikom županu Stefanu Nemanji i njegovom sinu, monahu Savi, da na ruševinama Hilandariona podignu novi manastir Svete Gore, Hilandar.
1479. Osnovan univerzitet u Kopenhagenu.
1562. Rimski car Ferdinand I i turski sultan Sulejman II Veličanstveni potpisali mirovni sporazum kojim se Ferdinand odrekao Erdelja, današnji Banat, u korist turskog vazala Jovana Zapolje.
1671. Turska je objavila rat Poljskoj.
1780. Rođen pruski general Karl Marija fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara XIX veka. U Napoleonovim ratovima bio u službi ruske vojske.
1803. Rođen ruski kompozitor Mihail Ivanović Glinka. Njegova dva glavna dela, opere "Život za cara" i "Ruslan i Ljudmila", odredile potonji razvoj opere u Rusiji.
1839. Srpski knez Miloš Obrenović abdicirao u korist sina Milana i napustio Srbiju. Posle smrti Milana, nekoliko nedelja po preuzimanju vlasti, knez postao mlađi sin Mihailo. Miloš se vratio u Srbiju 1859. da preuzme vlast po zbacivanju kneza Aleksandra Karađorđevića i vladao do smrti, 1860.
1869. Španija donela novi Ustav kojim je proglašena sloboda veroispovesti i štampe, uveden sud s porotom i građanski brak.
1880. U SAD instalirana prva javna telefonska kabina u svetu, u zgradi "Jejl banke" u Nju Hejvenu.
1907. Rođen engleski pronalažač Frenk Vitl, koji je 1930. patentirao prvi turboreaktor.
1926. Rođena američka filmska glumica Norma Džin Mortenson, poznata kao Merilin Monro, jedna od najvećih zvezda i seks-simbola američkog filma pedesetih godina XX veka. 1962. izvršila samoubistvo.
1941. Nemci u Drugom svetskom ratu potukli britanske trupe i osvojili Krit, čime su obezbedili važnu bazu za operacije na Bliskom Istoku i u Severnoj Africi. Britanci se povukli s velikim gubicima, a prilikom evakuacije poginulo i oko 3.000 Australijanaca.
1944. Jugoslovenski kralj Petar II Karađorđević potpisao ukaz o imenovanju bivšeg hrvatskog bana Ivana Šubašića za predsednika jugoslovenske vlade u izbeglištvu.
1946. Pogubljen rumunski general i državnik Jon Antonesku. 1940. na abdikaciju prislio kralja Karola II, proglasio se vođom i zaveo diktaturu, podredivši Rumuniju u Drugom svetskom ratu nacističkoj Nemačkoj. Posle rata osuđen na smrt i streljan.
1948. Umro srpski političar i pisac Jaša Prodanović, jedan od osnivača i lider Republikanske stranke, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U kraljevini Srbiji bio ministar prosvete i ministar privrede, a posle Drugog svetskog rata potpredsednik Vlade FNRJ.
1958. General Šarl de Gol postao premijer Francuske u jeku krize oko budućnosti francuskih kolonija u severnoj Africi. U decembru te godine De Gol prvi put izabran za predsednika države. Drugi predsednički mandat dobio na izborima 1965.
1969. Kandidat “degolista” Žorž Pompidu izabran za predsednika Francuske pošto je Šarl de Gol podneo ostavku.
1973. Britanski Honduras promenio naziv u Belize.
1973. Premijer grčke vojne vlade Georgios Papadopulos ukinuo monarhiju i proglasio republiku.
1980. Američka kablovska TV-mreža CNN počela rad.
1987. U eksploziji bombe podmetnute u helikopter ubijen libanski premijer Rašid Karami.
1990. Predsednici SSSR i SAD Mihail Gorbačov i Džordž Buš potpisali sporazum o prestanku proizvodnje hemijskog oružja i o uništavanju tog oružja do kraja 1992.
1993. Smenjen predsednik Jugoslavije Dobrica Ćosić, prvi predsednik SRJ, izabran u junu 1992. Ta smena izazvala revolt nekoliko hiljada Beograđana ispred zgrade Skupštine. Pod optužbom da su izazvali nerede, u kojima je poginuo jedan policajac, a više ljudi povređeno, uhapšeni lider Srpskog pokreta obnove Vuk Drašković i njegova supruga Danica. Pušteni 9. jula, abolicijom predsednika Srbije Slobodana Miloševića. Novi predsednik SRJ 25. postao funkcioner Socijalističke partije Srbije Zoran Lilić.
1994. Južna Afrika se posle 33 godine vratila u Komonvelt.
1994. Armando Kalderon Sol postao prvi predsednik El Salvadora posle gotovo desetogodišnjeg građanskog rata.
1997. Na parlamentarnim izborima u Francuskoj pobedila udružena levica, a premijer postao lider Socijalističke partije Lionel Žospen.
2000. Haški tribunal za zločine počinjene u Ruandi 1994. osudio belgijskog novinara na 12 godina zatvora jer je podsticao zločine u svojim radio-emisijama.
2001. Nepalski prestolonaslednik, princ Dipendra, u palati u Katmanduu ubio roditelje, kralja Birendru i kraljicu Ajsvaraju, i šest članova porodice, a potom izvršio samoubistvo. Državna komisija saopštila da je princ bio pod uticajem alkohola i droge.
2001. U eksploziji bombe u noćnom klubu u Tel Avivu, koju je aktivirao palestinski bombaš-samoubica, poginula 21 osoba.
-
Danas je 2. Jun , 153. dan u godini. Do kraja godine ima 212 dana.
1624. Rođen poljski vojskovođa i kralj Jan III Sobjeski. Oslobodio Beč od turske opsade 1683. i time sprečio dalji prodor Turaka u srednju Evropu. Slavljen kao spasilac Evrope i njene kulture.
1740. Rođen francuski pisac Donasjen Alfons Fransoa de Sad, poznat kao Markiz de Sad. Njegovi romani smatraju se patološkom pornografijom, ali i delima koja ruše ustaljene društvene norme.
1771. Rusija u ratu s Turskom preuzela poluostrvo Krim.
1790. U Novom Sadu otvorena prva knjižara. Vlasnik Emanuel Janković štampao prvi katalog knjiga.
1840. Rođen engleski pisac Tomas Hardi. Važio za najboljeg engleskog pisca svog vremena, a zbog slobodoumnog stava o ljubavi i braku dolazio u sukob s društvenim konvencijama.
1857. Rođen engleski kompozitor i violinista Edvard Vilijam Elgar.
1882. Umro italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi, vođa pokreta za nezavisnost i ujedinjenje Italije. Legendarnim pohodom sa svojim dobrovoljcima, "hiljadu crvenih košulja", 1860. oslobodio Siciliju od vlasti Burbona i u septembru trijumfalno ušao u Napulj. Izabran za poslanika Rima 1874, ali odbio titule vojvode i maršala.
1904. Rođen američki olimpijski šampion i filmski glumac Džoni Vajsmiler. Prvi uspeo da prepliva 100 metara za manje od jednog minuta. Osvojio tri zlatne medalje na Olimpijskim igrama 1924. i dve 1928. Poznatiji kao tumač glavnih uloga u filmovima o Tarzanu.
1924. Kongres SAD priznao državljanstvo Indijancima, starosedeocima na teritoriji na kojoj su stvorene SAD.
1940. Rođen grčki kralj Konstantin II, poslednji monarh Grčke. Krunu nasledio od oca Pavla I 1964, a tri godine kasnije, kada je vojna hunta preuzela vlast u Grčkoj, primoran da ode u izgnanstvo. Vojne vlasti 1973. ukinule monarhiju.
1946. Italijani se na referendumu izjasnili za republiku i time odbacili monarhiju Savojske dinastije.
1949. Država Transjordanija promenila naziv u Hašemitska kraljevina Jordan.
1953. Britanska kraljica Elizabeta II krunisana u Vestminsterskoj katedrali u Londonu, što je bilo prvo krunisanje koje je prenosila televizija.
1955. Jugoslovenski i sovjetski lideri Josip Broz Tito i Nikita Hruščov potpisali Beogradsku deklaraciju kojom su normalizovani odnosi Jugoslavije i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa iz 1948.
1961. Umro američki dramski pisac Džordž S. Kaufman, dvostruki dobitnik Pulicerove nagrade.
1965. U eksploziji mine u japanskom rudniku uglja blizu Fukuoke poginulo najmanje 200 rudara.
1966. Američki vasionski brod "Survajver" izveo prvo uspešno "meko" spuštanje na Mesec i počeo da šalje prve slike Mesečeve površine.
1969. U sudaru australijskog nosača aviona "Melburn" i američkog razarača "Frenk E. Evans" u Južnokineskom moru poginula 74 američka mornara.
1979. Papa Jovan Pavle II stigao u Poljsku, u prvu posetu pape jednoj komunističkoj zemlji.
1983. SSSR sa satelita u Zemljinoj orbiti lansirao novu vasionsku sondu za istraživanje Venere.
1987. Umro španski gitarista Andres Segovija, koji se proslavio interpretacijama klasične muzike na gitari.
1992. Danci se na referendumu izjasnili protiv Mastrihtskog ugovora Evropske unije.
1993. Na prvim slobodnim izborima u Burundiju Melhior Ndadaje pobedio vojnog predsednika Pjera Bujoju, čime je u toj afričkoj zemlji prvi put šef države postao pripadnik većinskog plemena Hutu.
1997. Timothy Makvej proglašen krivim za podmetanje bombe u federalnu zgradu u Oklahoma Sitiju 1995, kada je poginulo 168 ljudi. Makvej osuđen na smrt i pogubljen na električnoj stolici 10. juna 2001.
1997. Umrla američka teniserka Jelen Jakobs. U karijeri osvojila četiri američke titule u singlu, a Vimbldon 1936, kada je proglašena prvom igračicom sveta.
1998. Policija u Beogradu presrela i pretukla studente koji su krenuli prema zgradi Vlade Srbije da izraze protest zbog novog Zakona o univerzitetu.
1999. Žene Japana izborile se za upotrebu pilula za kontracepciju, tri decenije pošto se pilula pojavila na Zapadu.
2000. Glavni tužilac Međunarodnog suda za ratne zločine u Hagu Karla del Ponte izjavila u Savetu bezbednosti Ujedinjenih nacija da nema osnova za pokretanje istrage o ratnim zločinima NATO tokom bombardovanja Jugoslavije 1999.
2001. Kolumbijska vlada i pobunjenici, pripadnici levičarskog FARC pokreta, potpisali sporazum kojim je dozvoljena prva razmena zatvorenika u 37 godina dugom ratu.
-
Danas je 3. Jun , 154. dan u godini. Do kraja godine ima 211 dana.
1098. - Posle petomesečne opsade u Prvom krstaškom ratu, krstaši su zauzeli grad Antiohiju (danas Antakija na jugu Turske).
1657. - Umro je engleski lekar Vilijam Harvi, osnivač moderne fiziologije, koji je otkrio prirodu cirkulacije krvi i srca kao pumpe. Naučno tumačenje o radu srca i fiziologiji krvotoka ustanovio je eksperimentima na životinjama.
1808. - Rodjen je američki državnik Džeferson Dejvis, predsednik Konfederacije Država Amerike (11 otcepljenih južnih država SAD) tokom gradjanskog rata od 1861. do 1865. Kao senator Misisipija od 1847. do 1851. i ministar rata od 1853. do 1857. podržavao je tradicionalni poredak (robovlasništvo) u južnim državama, kao i samostalnost pojedinih država članica u odnosu na centralnu vlast SAD. Posle poraza Konfederacije u gradjanskom ratu uhapšen je, ali je 1867. pušten iz zatvora bez sudjenja.
1875. - Umro je francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere "Karmen", remek dela francuskog muzičkog realizma, jedan od najoriginalnijih i najsugestivnijih operskih kompozitora. Ostala dela: opera "Lovci bisera", scenska muzika za "Arlezijanku" Alfonsa Dodea, "Simfonija u C-duru".
1886. - Rođen je srpski socijalista i publicista Kosta Novaković, jedan od prvaka Srpske socijaldemokratske partije, koji je na osnivačkom kongresu Komunističke partije Jugoslavije 1919. izabran za člana Izvršnog odbora Centralnog partijskog veća. Izmedju dva svetska rata uređivao je više partijskih listova, biran je u Centralni komitet i bio delegat KPJ na Četvrtom i Šestom kongresu Kominterne. Zbog revolucionarne delatnosti 1924. osuđen je na šest meseci, a 1926. na pet godina robije. Iz zatvora je pobegao 1927. i emigrirao u Sovjetski Savez, gde je 1937. uhapšen u staljinističkim čistkama i likvidiran - pretpostavlja se 1938.
1896. - U Moskvi je potpisan ugovor Rusije i Kine o nenapadanju u sledećih 15 godina, a Kina je odobrila Rusiji da koristi železnicu u severnoj Mandžuriji.
1899. - Umro je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johan Štraus Mlađi, tvorac bečke operete. Komponovao je i valcere, polke, mazurke, marševe. Sa svojim zabavnim orkestrom nastupao je širom sveta, uključujući Beograd. Štraus je pokazivao veliko interesovanje za srpsku muzičku baštinu i po srpskim motivima je napisao operetu "Jabuka" čijim koncertnim izvodjenjem je veliki kompozitor 1894. u Beču obeležio pola veka umetničkog rada. Dela: operete "Slepi miš", "Ciganin baron", "Noć u Veneciji", "Jabuka", valceri "Na lepom plavom Dunavu", "Priče iz bečke šume", "Bečka krv", "Beč, žene i pesme".
1906. - Rođena je francuska pevačica i igračica afroameričkog porekla Žozefina Beker, koja se u Drugom svetskom ratu uključila u pokret otpora protiv nemačkih nacista, za šta je odlikovana najvišim francuskim ordenima. Svetsku slavu stekla je posle 1925, kad je počela da nastupa u pariskim kabareima "Foli Beržer" i "Kazino d Pari". Pevala je šansone, obogativši te tipično francuske pesme elementima džeza. Kao istaknuti borac protiv rasizma - s čijom se neljudskošću suočila u ranoj mladosti - usvojila je mnoštvo siročadi različitih rasa, odgajajući ih u duhu bratstva i ljudske solidarnosti, koje je izdržavala od prihoda s gostovanja širom sveta.
1917. - Proglašena je "nezavisnost" Albanije pod italijanskom zaštitom. Albanija je prethodno ustanovljena kao država nakon Balkanskih ratova, prvi put u istoriji, najviše pod uticajem Austro-Ugarske, da Srbiji ne bi bio dozvoljen izlaz na more.
1924. - Umro je češki pisac jevrejskog porekla Franc Kafka. Pošto za života gotovo i nije objavljivao svoje radove bio je do 1945. nepoznat. Glavninu spisa, uključujući pisma i "Dnevnike", izdao je njegov prijatelj Maks Brod, uprkos Kafkine izričite instrukcije da budu spaljeni. Njegovo delo, najvećim delom, je prikaz apsolutne nezaštićenosti pojedinca u savremenom društvu, u kom je čovek neretko suočen sa potpuno nevidljivim i neprepoznatljivim silama i motivima. Dela: romani "Proces", "Zamak", "Amerika", pripovetke "Presuda", "Preobražaj", "U kažnjeničkoj koloniji", "Seoski lekar", "Umetnik u gladovanju".
1926. - Rođen je američki pisac Alen Ginzberg, jedan od duhovnih predvodnika "bit" generacije. Više puta je hapšen tokom antiratnih demonstracija. Njegova zbirka poezije "Urlik i druge pesme", objavljena 1956, smatra se najzačajnijim poetskim delom bit pokreta pedesetih godina 20. veka. Ostala dela: "Kadiš", "Prazno ogledalo", "Indijski dnevnici", "Sendviči stvarnosti", "Planetarne vesti", "Pad Amerike".
1937. - Vojvoda od Vindzora, bivši britanski kralj Edvard VIII, u Francuskoj se venčao sa, prethodno dva puta razvedenom, Amerikankom Volis Simpson, zbog koje je abdicirao u decembru 1936.
1940. - Okončana je evakuacija savezničkih snaga iz Francuske u Drugom svetskom ratu, koje nisu bile u stanju da se odupru nemačkim trupama. U operaciji nazvanoj "Dinamo", iz luke Denkerk brodovima je evakuisano više od 337.000 britanskih, francuskih i belgijskih vojnika.
1963. - Umro je rimski papa italijanskog porekla Jovan XXIII poglavar rimokatoličke crkve od 1958, vodja reformatorske crkvene struje. Sazvao je 1962. Drugi ekumenski koncil (sabor) kada su nagoveštene dalekosežne reforme unutar rimokatoličke crkve, koje su docnije i sprovedene.
1965. - Američki astronaut Edvard Vajt izašao je iz svemirskog broda "Džemini 4" koji je kružio oko Zemlje i tako postao prvi Amerikanac koji je "šetao" kosmosom, tri i po meseca posle ruskog kosmonauta Alekseja Leonova.
1968. - U Beogradu su izbile masovne studentske demonstracije, započete nemirima prethodne noći. Bili su to najveći protesti u socijalističkoj Jugoslaviji od Drugog svetskog rata. Uzrok nezadovoljstva bio je u velikom raskoraku između - sve većeg socijalnog raslojavanja i udaljavanja od proklamovanih ideala - i zvanične propagande o "socijalnoj pravdi i vodećoj ulozi radničke klase". Demonstracije na tragu velikih studentskih protesta održavanih tada širom Evrope, na ulicama Beograda rasturene su silom, a zatim su nastavljene unutar univerzitetskih zgrada, najviše na Filozofskom fakultetu (Kapetan Mišino zdanje). Sedmog dana protesta predsednik Josip Broz Tito obratio se javnosti podržavši, deklarativno, većinu studentskih zahteva, što je za posledicu imalo prestanak nemira. U narednom periodu nekolicina nastavnika Filozofskog fakulteta, za koje se verovalo da su inspiratori, odstranjeni su iz nastave.
1973. - Sovjetski supersonični avion "Tupoljev 144" srušio se u blizini Pariza tokom pariske vazduhoplovne izložbe, usmrtivši svih šest članova posade i sedam francuskih seljaka.
1976. - Bivši predsednik Bolivije Huan Hose Tores pronađen je ubijen u Argentini.
1989. - Umro je iranski verski vodja ajatolah Ruholah Homeini, koji se 1979, posle zbacivanja šaha (cara) Mohameda Reze Pahlavija, vratio u Iran iz izbeglištva i preuzeo vlast. Uspostavio je neku vrstu teokratske autokratije. Proklamovao je ideju izvoza islamske revolucije, sto je dovelo do podrške raznim oružanim grupacijama širom sveta, pa i teroristima.
1995. - Ministri odbrane zemalja NATO doneli su odluku o stvaranju Snaga za brzo reagovanje u BiH.
1997. - Vodja Socijalističke partije Lionel Žospen postao je predsednik vlade Francuske posle ubedljive pobede levice na parlamentarnim izborima.
1998. - Prilikom izletanja sa koloseka putničkog voza u blizini severnog nemačkog grada Cele poginulo je najmanje 100 ljudi.
1999. - Predsednik Savezne Republike Jugoslavije Slobodan Milošević prihvatio je mirovni predlog koji su u Beograd doneli međunarodni posrednici Marti Ahtisari i Viktor Černomirdin. Odmah potom Skupština Srbije je na vanrednoj sednici usvojila Dokument za postizanje mira, odnosno plan SAD, Evropske unije i Rusije o dolasku međunarodnih snaga, pod mandatom Ujedinjenih nacija, na Kosovo i Metohiju. Prihvatanje ovog dokumenta bilo je preduslov da se prekine agresija NATO na SRJ.
1999. - Sazvano je zasedanje nove skupštine Nigerije, čime je posle više od 15 godina okončana vladavina vojnim dekretima u najmnogoljudnijoj afričkoj zemlji.
2000. - Planinar Dragan Jaćimović postao je prvi Srbin koji se popeo na najviši svetski vrh Mont Everest.
2005. - Umro je španski političar Jon Idigoras, osnivač i istorijski lider baskijske partije Heri Batasuna.
2006. - Poginulo je 28 osoba, a 68 je ranjeno u eksploziji automobila-bombe na glavnoj pijaci u Basri, na jugu Iraka.
2006. - Skupština Crne Gore usvojila je Odluku o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore, prema kojoj je ona nezavisna država sa punim medjunarodno pravnim subjektivitetom.
Danas je hrišćanski praznik Sveti car Konstantin i carica Jelena. Crkva je taj rimski carski par proglasila svetiteljima, pošto je car Konstantin I Veliki, Milanskim ediktom 313. dopustio hrišćanima slobodu ispovedanja vere. Presudno je pomogao Crkvi i na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. u borbi protiv arijanizma.